«Δεν το περίμενα αυτό από εσένα!»… το έχεις ακούσει κι εσύ; Από γονείς, εκπαιδευτικούς, σύντροφο/σύζυγο, από τα παιδιά σου ίσως… και τι περίμενες από εμένα; Έχεις ή έχετε όλοι σας συγκεκριμένες προσδοκίες από εμένα; Μήπως ξέρετε
καλύτερα εμένα από ‘μενα; Τι περίμενες τελικά από εμένα; Και πώς κατάφερα να ξεφύγω από αυτό που σου έχω μάθει και να κάνω κάτι άλλο; Αυτό το άλλο είναι κακό;

Στη ζωή μας και στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους, συχνά μπαίνουμε σε κάποιους ρόλους, τους οποίους είτε έχουμε διεκδικήσει είτε μας τους «δίνουν» οι άλλοι, βάσει των αλληλεπιδράσεων μας, και εμείς άθελά μας προσπαθούμε να κρατήσουμε. Αν π.χ. είμαι μια μαθήτρια που συνηθίζω να διαβάζω και να συμμετέχω στην τάξη, το πιο πιθανό είναι να μου δώσουν το ρόλο της «καλής» μαθήτριας ή να τον διεκδικήσω και να τον πάρω. Όπως και αν έχει προκύψει η
«ταμπέλα», από τη στιγμή που θα μπει είμαστε όλοι «υποταγμένοι» στο να υπηρετούμε και να διατηρούμε αυτό το ρόλο με έναν κάπως… «συνωμοτικό» τρόπο.

Είσαι το καλό παιδί στην οικογένεια; Φέρεσαι ως το καλό παιδί και οι άλλοι περιμένουν να φερθείς με έναν τρόπο που ταιριάζει στο ρόλο αυτό. Είσαι ο «νευρικός» της παρέας; Από τη στιγμή που έχεις την ταμπέλα και οι άλλοι αυτό
περιμένουν από εσένα… όσο και αν δυσανασχετούν σε αυτή τη συμπεριφορά, ενδεχομένως να σε προσκαλούν να αντιδράσεις έτσι, προκαλώντας μια «αυτό- εκπληρούμενη» προφητεία.

Σύμφωνα με τον Mead (1972), το άτομο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του με έναν έμμεσο τρόπο μέσα από τις κοινωνικές εμπειρίες. Έτσι, το άτομο πρωταρχικά λαμβάνει μέσα από την κοινωνική αλληλεπίδραση τις απόψεις που έχουν οι άλλοι
για τον εαυτό του. Ο Mead αναφέρεται στην έννοια του εαυτού ο οποίος δομείται μέσα από δύο «φάσεις»: το «εμένα» (“me”) και το «εγώ» (“I”). Το «εμένα» περιλαμβάνει το σύνολο των στάσεων των άλλων για τον εαυτό του, όπως το άτομο
τις ερμηνεύει. Το «εγώ» αναφέρεται στον τρόπο που θα συμπεριφερθεί το άτομο απέναντι στις στάσεις που ερμηνεύει πως έχουν οι άλλοι για αυτό.

Από τη στιγμή λοιπόν που καταλαβαίνεις σε ποιον ρόλο βρίσκεσαι στο εκάστοτε κοινωνικό πλαίσιο έχεις στα χέρια σου το κλειδί! Για να ξεκλειδώσεις και να βγεις από αυτό θα σε βοηθήσει πρώτα από όλα να βγάλεις τις λέξεις που περιορίζουν τη συμπεριφορά σου. Δεν είσαι αλλά φέρεσαι. Και αφού δεν είσαι, μπορείς να φέρεσαι και με τον ένα και με τον άλλο τρόπο. Μπορείς να φερθείς και νευρικά και ψύχραιμα, και σαν καλός και σαν κακός μαθητής. Και αν παρατηρήσεις… έχεις
φερθεί και νευρικά και ψύχραιμα, είχες στιγμές που διάβασες πολύ και στιγμές που αποφάσισες να διαβάσεις λιγότερο…

Ό, τι είμαι λοιπόν, ή καλύτερα, ό, τι κάνω είναι σχεσιακό. Το πώς φέρομαι κάθε στιγμή αποκτά μεγαλύτερο νόημα αν το εξετάσω στο κάθε πλαίσιο. Πότε φέρθηκα με τρόπο που οι άλλοι λένε «νευρικό»; Και γιατί; Τι ακριβώς έκανα και τι έκαναν οι άλλοι; Τι συνέβη όταν φέρθηκα με αυτό τον τρόπο; Όταν δε φέρομαι έτσι τι γίνεται διαφορετικά; Με ποια πρόσωπα και σε ποια πλαίσια μπορεί να διαφοροποιείται αυτό;

Κατά τη γνώμη μου, είναι πολύ απελευθερωτικό να σκέφτομαι ότι μπορώ να είμαι και το ένα και το άλλο. Βέβαια, το ένα μπορεί να αρέσει περισσότερο στους γύρω μου από ό, τι το άλλο… όμως μπορώ να επιλέξω! Είναι στο χέρι μου κάθε
φορά να ζυγίσω το κόστος και να αποφασίζω… και πάντα μπορώ να αλλάξω γνώμη! Ακόμα και αν έχω ήδη βγει από το σπίτι, μπορώ να γυρίσω ανά πάσα στιγμή. Έχε το στο νου σου, συνήθως είναι απελευθερωτικό… ακόμα και αν δε χρειαστεί ποτέ να πάρεις την επιλογή αυτή, να θυμάσαι ότι μπορείς…

Χριστίνα Ευθυμίου, Ψυχολόγος MSc